2024-01-25 16:00 - 17:30

  IPOL 25

Sejmiki w Polsce w perspektywie historycznej

Moderator/rzy:

dr hab. Anna Jach, prof.
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Historyk, politolog, specjalista w zakresie przeobrażeń systemowych w Rosji i państwach eurazjatyckich, społeczeństwa obywatelskiego, stosunków polsko-rosyjskich, historii politycznej XX i XXI wieku, zwłaszcza w obszarze systemów totalitarnych

Panel otwarty

Sejmiki w Polsce w perspektywie historycznej

Referaty:

prof. dr hab. Mirosław Dymarski
Uniwersytet Wrocławski

Sejmiki ziemskie w dawnej Polsce jako przejaw podmiotowości lokalnej

opis

Sejmiki ziemskie wyłoniły się z wiecu feudalnego po zjednoczeniu ziem polskich przez Władysałwa Łokietka. Reprezentowały ziemie i województwa. Rozstrzygano na nich sprawy ważne dla ziemi. Stały sie szczególnie ważne za króla Kazimierza Wielkiego, gdyż władca preferował rządy osobiste i rzadko zwoływał sejmy czyli zgromadzenia powszechne. Za to rozwijały się, jako polska specyfika ustrojowa, sejmy prowincjonalne, osobno dla Małopolski i Wielkopolski. Oba stanowiły równoważny organ ustawodawczy dla dwóch części Polski. Zastępowały sejm walny. Sejmiki ziemskie przygotowywały sprawy na sejmy prowincjonalne. Wraz ze wstąpieniem na tron Polski Jagiellonów upowszechniał się Sejm walny jako wynik zjazdów powszechny dla elekcji króla. Mimo iż istniała unia Polski z Litwą, każdy król z dynastii Jagiellonów musiał zostać wybrany na tron polski, tron litewski bowiem posiadał dziedzicznie. Gromadzenie się szachty dla tego celu upowszechniło Sejm, czyli zgromadzenie powszechne szlachty, ale nie wyeliminowało sejmików ziemskich, gdyż stały się one ważnym elementem ustroju Rzeczypospolitej. Tam definiowano prawa i interesy ziem, które poseł przedstawiał na Sejmie walnym, najczęściej mając szczegółową instrukcję postępowania na czas procedowania i głosowania. Sejmiki ziemskie nie zanikły do końca XVIII w., gdyż były fundamentem tradycji podmiotowości ziem Rzeczypospolitej.

dr Małgorzata Alberska
Uniwersytet Wrocławski

"1670" a chlubne i niechlubne praktyki demokracji szlacheckiej w Polsce

opis

W bardzo popularnym ostatnio satyrycznym serialu pt. "1670" sparodiowano instytucję sejmiku ziemskiego. Jego autorzy powielili tym samym utrwalony od dawna negatywny stereotyp tej podstawowej instytucji szlacheckiego samorzadu w Rzeczpospolitej. Sejmiki były głównym sposobem uczestnictwa szlachty w życiu politycznym państwa i wrto zastanowić się nad meandrami ich funkcjonowania.

dr hab. Barbara Rogowska
Uniwersytet Wrocławski

Historia dziedzictwa kulturowego Dolnego Śląska

opis

Dolny Śląsk jako region posiada długą historię sięgającą średniowiecza. W tamtej epoce kształtowały się granice regionu i przemiany terytorialne. Dziedzictwo, tradycje kształtowały przez wieki specyfikę tego regionu. Obejmowały one oddziaływanie polskiego kręgu kulturowego, ale także czeskiego, niemieckiego, austriackiego, serbołużyckiego, włoskiego, żydowskiego i wielu innych. Na miejsce Dolnego Śląska w polityce europejskiej w dawnych wiekach i współcześnie wpływ miała polityka polskich władców, książąt śląskich, przełomów ideowych, funkcjonowania miast, roli Kościołów, prądów mistycznych, które wystąpiły w Kościele katolickim i protestanckim, ruchów religijnych, kształt stosunków . Dla kształtowania tożsamości regionalnej, która posiada wiele różnych wymiarów wpływ miało wiele czynników obejmujące elementy rzeczywistości , ich właściwości i relacje oraz podsystemy środowiskowe, tj. przyrodnicze, techniczne i społeczne. Warunkiem zachowania własnej kultury i jej trwania jest przekaz dziedzictwa kulturowego, które powinno obejmować nie tylko folklor czy też reliktową tradycję, ale także żywą tradycję, życie kulturalne, przemiany techniczno-cywilizacyjne i świadomą działalność polityczną. Regionalizm jako ”mała ideologia”, ruchy regionalne , kultury ludowe, lokalne dawnego pogranicza, jak i dziedzictwo kulturowe całej ludności napływowej, jej wytwory i tradycje oraz pomniki przeszłości stanowią podbudowę świadomości i tożsamości zarówno indywidualnej, jak i regionalnej.

profil photo: Małgorzata Myśliwiec

dr hab. Małgorzata Myśliwiec, prof.
Uniwersytet Śląski w Katowicach

Samorządność na poziomie regionu w Polsce w XX i XXI wieku. Wnioski i możliwe scenariusze.

opis

Gdy samorząd terytorialny kształtował się na ziemiach tworzących dzisiejszą Polskę, ona sama nie posiadała samodzielnego bytu państwowego. Przodkowie dzisiejszych obywateli – w tym także polityków – mogli jedynie partycypować w rozwiązaniach proponowanych przez istniejące ówcześnie mocarstwa. Sytuacja była przy tym szczególnie skomplikowana, jeśli chodzi o samorząd działający na poziomie regionu. Na znacznej części ziem, tworzących obecnie Rzeczpospolitą,  w XIX wieku nie istniał on w ogóle. Taki stan rzeczy miał, i można przypuszczać, że nadal ma, istotny wpływ na działanie jednostek samorząd terytorialnego tego właśnie szczebla.

Zasadniczym celem referatu będzie syntetyczna prezentacja najważniejszych wniosków, dotyczących istnienia samorządu terytorialnego na  poziomie regionu w Polsce od 1918 roku do czasów współczesnych oraz przedstawienie możliwych scenariuszy jego dalszego funkcjonowania.

prof. dr hab. Jacek Wojnicki
Katedra Systemów Politycznych, Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych, Uniwersytett Warszawski

Formowanie się samorządu regionalnego w Polsce na tle innych państw ESW

opis

1. kształtowanie się samorządów regionalnych w Europie

2.Procesy demokratyzacyjne i decentralizacyjne w ESW jako efekt transformacji ustrojowej i politycznej

3.Odtwarzanie samorządów lokalnych po okresie centralizacji i omnipotencji państwa

4. Koncepcje samorządów regionalnych - Polska versus Republika Czeska, Słowacja czy Węgry

5. Konkluzje na przyszłość